Skoki rozwojowe u dzieci. Jak się objawiają i jak je wspólnie przejść?

Skoki rozwojowe u dzieci. Przeczytaj o objawach, przebiegu i skutkach

Jak rozpoznać skok rozwojowy u dziecka?

Identyfikacja skoków rozwojowych niemowląt wymaga zrozumienia ich zmieniających się zachowań. Psychologowie określają trzy główne kryteria, które pozwalają na stwierdzenie, że dziecko przechodzi skok rozwojowy: częstszy płacz i zwiększoną drażliwość / poirytowanie dziecka. Dziecko również cechuje się silną potrzebą stałego kontaktu z rodzicem. Do tych objawów mogą dołączyć problemy ze snem, wzmożona reakcja na bodźce (nadwrażliwość) oraz trudności z jedzeniem.
Objawy są podobne do ząbkowania prawda? Tym bardziej, że pierwsze ząbki zaczynają pojawiać się u niemowląt w wieku 5-8 miesięcy, ale u niektórych dzieci ten proces może rozpocząć się już w 2. miesiącu życia. Odróżnienie skoku rozwojowego od ząbkowania jest w miarę proste, bo ząbkowanie zaczyna się przeważnie od 8 miesiąca życia i towarzyszą mu widoczne objawy w obszarze jamy ustnej. Czasami skok rozwojowy możesz pomylić również np. z różnego rodzaju infekcjami jak zapalenie ucha czy problemy z przewodem pokarmowym. Jeśli masz wątpliwości skonsultuj się z lekarzem.

Co nowego niesie dla dziecka przejście skoku rozwojowego i jak przejść wspólnie z dzieckiem te ważne okresy?

Skok rozwojowy u dziecka zapowiada rozwój nowych umiejętności motorycznych, poznawczych, językowych i sensorycznych. Obserwacje wskazują na różnorodność doświadczeń niemowląt podczas tych skoków, zależną od indywidualnego tempa rozwoju i sposobu przyswajania nowych umiejętności. Niektóre dzieci rozwijają się stopniowo, inne doświadczają gwałtownych zmian, co może być wyzwaniem dla ich rozwijającego się układu nerwowego.

Kiedy rozpoznasz objawy skoku rozwojowego nastaw się na to, że dziecko praktycznie nie będzie się chciało od Ciebie odkleić. Dajcie sobie dużo bliskości i cierpliwości. Dobrym rozwiązaniem są różnego rodzaju chusty i nosidełka. Ze względu na zwiększoną wrażliwość dziecka na bodźce warto unikać hałaśliwych, tłocznych i migotliwych miejsc. Bliskość i spokój to 90% sukcesu w okresie skoku rozwojowego dziecka.

Pierwszy Skok Rozwojowy (4-5 tygodni):

W pierwszym miesiącu życia dziecka, jego narządy wewnętrzne i metabolizm ulegają dynamicznemu rozwojowi. Wzmożona aktywność zmysłów w tym okresie może prowadzić do wzrostu niepokoju u niemowlęcia. Charakterystycznym osiągnięciem po zakończeniu tego skoku jest zdolność dziecka do uśmiechania się. Dodatkowo, niemowlę zaczyna pozostawać aktywne przez dłuższe okresy między drzemkami, poprawia się jego trawienie, a także zaczyna koncentrować wzrok na twarzy rodzica. Zauważalne jest również krótkotrwałe podnoszenie głowy podczas leżenia na brzuchu.

Drugi Skok Rozwojowy (około 8 tygodnia):

W tym etapie rozwój dziecka charakteryzuje się wzrastającą świadomością codziennych rutyn oraz rosnącą kontrolą nad własnym ciałem. Dziecko zaczyna dostrzegać powtarzalność czynności, rozwija zdolność do ruchu oraz staje się bardziej świadome wydawanych przez siebie dźwięków. Podczas tego skoku niemowlę wykazuje zwiększoną aktywność fizyczną, taką jak kopanie i machanie nogami i rękami, częstsze podnoszenie i obracanie głowy podczas leżenia na brzuchu. Zauważalne jest również intensywniejsze skupienie wzroku na twarzach i przedmiotach. Ważne jest, aby pamiętać, że dwumiesięczne dziecko nadal jest pod wpływem odruchów pierwotnych.

Warto zwrócić uwagę na ważny aspekt rozwoju motorycznego dziecka, czyli asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS). Jest to naturalny odruch niemowląt, reagujących na obrót głowy przez wyprostowanie ręki i nogi po stronie obrotu oraz ugięcie kończyn po przeciwnej stronie, znany jako “pozycja szermierza”.
Ten odruch, obecny od urodzenia, zanika zwykle około szóstego miesiąca życia i jest wskaźnikiem rozwoju neurologicznego. Nienormalne lub asymetryczne występowanie ATOS może wymagać oceny neurologicznej. Odruch ten wpływa na rozwój koordynacji i percepcji przestrzennej, ale nadmierna aktywność może ograniczać ruch i wymagać interwencji, mającej na celu wspieranie rozwoju motorycznego.

Trzeci Skok Rozwojowy (10-12 tygodni):

W tym okresie niemowlę wykazuje zwiększone zainteresowanie detalami, takimi jak zmiany w tonacji głosu czy natężeniu światła. Dostrzegalny jest postęp w koordynacji ruchów oczu i głowy oraz w chwytaniu zabawek. Po przejściu tego skoku, ruchy dziecka stają się bardziej skoordynowane, zauważalna jest umiejętność łączenia rąk w linii środkowej ciała i utrzymywania symetrycznej pozycji tułowia podczas leżenia na plecach. Dziecko zaczyna również podpierać się na przedramionach leżąc na brzuchu i eksploruje swoje możliwości wokalne, w tym wydawanie dźwięków, tworzenie baniek ze śliny i wkładanie rąk do ust.

Czwarty Skok Rozwojowy (18-20 tygodni):

W tej fazie rozwoju niemowlę zaczyna rozumieć proste zależności przyczynowo-skutkowe, na przykład związane z ruchem piłki. Może również formować proste ciągi dźwiękowe. Po tym skoku obserwuje się rozwój ważnych umiejętności ruchowych, w tym stabilny podpór na przedramionach z sięganiem po zabawkę jedną dłonią przy jednoczesnym oparciu na drugim łokciu, obroty z pleców na boki i na brzuch oraz tzw. “pływanie”, czyli unoszenie wyprostowanych rąk i nóg podczas leżenia na brzuchu. Niemowlę zaczyna przekładać przedmioty z ręki do ręki i może wyrażać swoje preferencje, na przykład odrzucając pokarm podczas jedzenia.

Piąty Skok Rozwojowy (22-26 tygodni, około 6 miesięcy):

W wieku sześciu miesięcy niemowlę zaczyna rozumieć odległości między przedmiotami, co stanowi znaczący przełom w percepcji świata. Dziecko zdaje sobie sprawę ze swojej pozycji w przestrzeni, a także może doświadczać lęków separacyjnych, objawiających się niepokojem i płaczem, gdy rodzic wychodzi poza zasięg wzroku.
Po przejściu tego skoku rozwijają się umiejętności motoryczne, w tym obracanie się z pleców na brzuch i odwrotnie, co zwiększa mobilność dziecka. Niektóre dzieci zaczynają pełzać, wykonywać obroty wokół osi (piwoty) lub samodzielnie siadać. Rozwija się również sprawność manualna: dziecko coraz lepiej manipuluje zabawkami, wkładając je i wyjmując z pojemników, uderza przedmiotami o siebie i przenosi wzrok z jednego obiektu na drugi.
Od 6-7 miesiąca część rodziców wprowadza u dziecka BLW, do czego przyczynia się również rozwój zdolności manualnych.

Szósty Skok Rozwojowy (36-40 tygodni, około 8,5 miesiąca):

W tym okresie dziecko zaczyna klasyfikować przedmioty, próbując przyporządkowywać je do określonych kategorii. Na przykład, rozróżnienie między bananem a ogórkiem jako przedmiotami z kategorii „pożywienie”. Rozwija się także precyzja chwytu, wykorzystując kciuk i palec wskazujący. W tym wieku dzieci często wykazują zainteresowanie burzeniem konstrukcji, np. z klocków, i poszukują przedmiotów, które zniknęły z ich pola widzenia.
Po tym skoku dziecko staje się bardziej aktywne w zabawie, wykazuje emocje takie jak zazdrość, rozumie nazwy przedmiotów. Ciekawym doświadczeniem dla rodzica jest również to, że dziecko reaguje na swoje odbicie w lustrze co stanowi nowe wspólne przeżycie. Jego zdolności do przemieszczania się intensyfikują się: pełzanie, chodzenie na czworakach (raczkowanie), samodzielne siadanie. Niektóre dzieci zaczynają wstawać przy wsparciu, często łącząc te ruchy w ciągu jednego momentu.

Siódmy Skok Rozwojowy (41-46 tygodni, około 11 miesięcy):

W tym etapie rozwoju, niemowlę zaczyna rozumieć sekwencje zdarzeń i ich konsekwencje. Na przykład, zdaje sobie sprawę, że zdjęcie ubranek będzie oznaczało kąpiel. Dziecko eksperymentuje z powtarzaniem sylab, naśladowaniem dźwięków zwierząt i zaczyna używać prostych słów, takich jak “nie”, “mama”, “baba”, “pa”. Pojawia się również gest wskazywania palcem, który dziecko wykorzystuje do zaznaczania przedmiotów, które je interesują.
W zakresie motoryki, dziecko rozwija umiejętność rysowania na papierze, wspina się, schodzi z wysokości tyłem oraz przemieszcza się chodząc na czworakach lub idąc bokiem przy meblach. W tym okresie, niektóre dzieci mogą zacząć stawiać swoje pierwsze samodzielne kroki. Ten etap rozwoju charakteryzuje się szybkim wzrostem umiejętności manualnych, komunikacyjnych oraz motorycznych, co stanowi ważny krok w kierunku coraz większej samodzielności dziecka.

Podsumowanie

Skoki rozwojowe u dzieci to krytyczne momenty w pierwszym roku życia, w których następuje intensywny rozwój zarówno fizyczny, jak i poznawczy. Każdy z tych etapów charakteryzuje się unikalnymi cechami i umiejętnościami, które dziecko zaczyna nabywać. Każdy skok rozwojowy jest momentem intensywnego wzrostu i zmian, co może prowadzić do krótkotrwałego zwiększenia drażliwości lub niepokoju u dziecka. Każdy etap wiąże się z pewnym

Źródła wykorzystane w artykule:

Okna/skoki rozwojowe według WHO: www.who.int/tools/child-growth-standards (dostęp 20.12.2023)
Bates Ames Louise Ilg F. L. Baker Sidney M. „Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat”, GWP, Sopot 2012 (wyd. 2021).
B. Steinborn, „Neurologia wieku rozwojowego”, PZWL, Warszawa 2017.
Opracowania własne.